Biznes dünyasında mühasibat uçotu sadəcə rəqəmləri qeyd etməkdən daha çoxunu ifadə edir. O, şirkətinizin maliyyə nəbzini ölçən, strateji qərarların verilməsində bələdçi rolunu oynayan və nəticədə biznesin inkişafına təkan verən bir sistemdir.
Bəs mühasibat uçotu niyə vacibdir və onu önəmsəməmək hansı nəticələrə səbəb ola bilər?
Uçotsuz biznesin aqibəti riskli bir yol deməkdir.
Misal: sahibkar kiçik oyuncaq mağazasını idarə edir, lakin mühasibat uçotuna tam diqqət yetirmir. Anbarındakı malların dəqiq sayını bilmir, gəlir xərclərin hesabatını aparmır. Böyük bir sifariş aldıqda isə mal sayını bilmədiyindən sifariş qəbulu edə bilmir. Bu isə həm əlavə gəlir, həm də biznesi üçün əla bir reklam fürsəti idi amma sahibkar bu imkanı əldən verir. Çünki:
- anbarında hansı maldan nə qədər olduğunu haqda dəqiq məlumatı yoxdur və malların maya dəyərini bilmədiyi üçün sifarişçiyə vaxtında dəqiq təklif verə bilmir;
- qalıqları müəyyənləşdirmək və təklif hazırlamaq çox vaxtını alır, bu da xidmətin keyfiyyətinə mənfi təsir edir;
- böyük sifarişi yerinə yetirə bilmədiyi kimi, mövcud müştərilərinə də keyfiyyətsiz xidmət göstərdiyi üçün onları itirir;
- biznesinin gəlirliliyini dəqiq ölçə bilmədiyi üçün yeni addımlar atmaqdan çəkinir, genişlənmə imkanlarını görə bilmir. Hətta biznesini satmaq istəsə belə, dəyərini təyin edə bilmir, çünki heç bir hesabatı yoxdur.
Bu nümunə, mühasibat uçotu olmadan biznesin gec-tez qarşılaşacağı real vəziyyətdir. Uçot təkcə qanuni tələb deyil, həm də biznesin dayaq sütunudur.
Maliyyə əməliyyatlarını əks etdirən bir güzgü kimi, mühasibat uçotu biznes rəhbərlərinə şirkətin güclü və zəif tərəflərini görməyə kömək edir. Onun əsas məqsədlərini və faydalarını aşağıdakı kimi sıralaya bilərik:
- maliyyə durumunun dəqiq qiymətləndirilməsi: istənilən anda şirkətinizin maliyyə sağlamlığını anlamaq üçün aktivlər, öhdəliklər, gəlir və xərclər haqqında dəqiq məlumata sahib olmalısınız. Mühasibatlıq sizə bu məlumatları təqdim edir.
- sənədləşdirilmiş, etibarlı maliyyə məlumatları əsasında biznesinizin gələcək fəaliyyəti ilə bağlı strateji qərarlar qəbul edə bilərsiniz. Yeni investisiyalar, xərc optimallaşdırılması və ya genişlənmə planları üçün bu məlumatlar əvəzsizdir;
- Azərbaycan Respublikasının "Mühasibat uçotu haqqında" Qanununa əsasən, müəssisələrdə maliyyə əməliyyatlarının (bank, kassa, debitor-kreditor hesablaşmaları, mal-xidmət alqı-satqısı, əmək haqqı ödənişləri və s.) uçotunun aparılması məcburidir. Düzgün aparılan mühasibat uçotu vergi orqanları və digər dövlət qurumları qarşısında öhdəliklərin vaxtında və düzgün icrasını təmin edir, sizi potensial cərimələrdən qoruyur;
- biznesinizin nə qədər effektiv işlədiyini, hansı sahələrin daha çox gəlir gətirdiyini, hansıların isə zərərə səbəb olduğunu yalnız dəqiq mühasibat hesabatları vasitəsilə görmək mümkündür;
- resursların nəzarəti: hər bir manatın hara və nə qədər sərf edildiyini, bu xərclərin məqsədəuyğunluğunu izləmək sahibkar üçün kritikdir. Bu, pul axınını effektiv şəkildə idarə etməyə imkan verir.
Dünyaca məşhur riyaziyyatçı və mühasibat uçotuna sistemli yanaşmanın banisi Luka Paçoli, düzgün ticarət aparmaq üçün üç əsas şərti qeyd etmişdir: pulun olması, kitab tutmaq, sürətli hesablama bacarığı və gecikmədən borclar, əmlak, öhdəliklər barədə məlumat əldə etmək imkanı. O, pulu biznesin əsası və “damarlardan axan qanı” adlandırırdı. Necə ki, qan bədən üzvlərinin fəaliyyətini təmin edirsə, pul da müəssisənin bütün strukturlarından keçərək sahibinə qazanc gətirir. Bu pul axınına nəzarət etmək və onu idarə etmək üçün isə mühasibatlıq xidmətləri əvəzsizdir.